...................
.....................................
QUAN LỚN TUẦN TRANH là một vị thánh thuộc hàng tứ trụ của TỨ PHỦ ( trong ĐẠO MẪU VIỆT NAM).
Ông được phong tước: Đệ ngũ tôn quan thượng đẳng tối linh thần - Cao lỗ đại vương- Đệ ngũ Tuần Tranh.
Ngọc Hoàng Thượng đế ban cho ông thống lĩnh thiên địa binh, thay quyền TAM TỨ PHỦ đại diện cho con người ( nhân vị chúa tể) thu chấp kim ngân tài mã , giải oan nghiệp sở cho người trần gian.
Hiện nay, Đền ngài được thờ ở Kỳ Cùng Lạng Sơn, đền, đền Ninh Giang Hải Dương và các đền cửa sông vùng Duyên Hải.
Gần đây, theo nghiên cứu của một số nhà sử học đã tìm ra tài liệu
( Đại Việt sử kí toàn thư, ngoại kì quyển 1 cho hay rằng: Quan lớn Tuần Tranh có tên là Cao Lỗ, là một nhân vật lịch sử ( có bản còn chi là Cao Thông)..
Thời kì nhà Thục Phán, vua Anh Dương Vương sai Cao Lỗ làm nỏ thần, lấy móng rùa làm lẫy nỏ, đặt tên là Linh quang kim trảo thân nỏ.
Theo tài liệu này thì người ta chưa rõ họ tên và năm sinh của ông, chỉ biết ông mất năm 179 trước công nguyên.
Ông là một đại thần- Danh tướng nhà Thục Phán An Dương Vương.
Ông sinh ra tại xã Cao Đức. huyện Gia Bình ( thuộc tỉnh Bắc Ninh ngày nay).
Ông là người chế ra nỏ liên châu, bắn được nhiều mũi tên một phát, còn được gọi là NỎ THẦN.
Ông cũng chính là người khuyên An Dương Vương rời đô xuống đồng bằng, tìm nơi đất tốt thuận cho việc phòng thủ và cả tấn công lúc thời cơ đến.. .
Khi tìm được đất để đóng đô, vua An Dương Vương đã giao cho Cao Lỗ việc xây đắp thành ( gọi là thành Cổ Loa), ngày trước thuộc huyện Đông Ngàn, tỉnh Bắc Ninh.
Sử kí còn ghi lại: Thành Cổ Loa rộng ngàn trượng
( 1 trượng=1,65m). Như vậy chiều rộng của thành rộng khoảng 1,650m quanh co hình trôn ốc nên còn gọi là Loa Thành. Ngoài ra còn có tên là Từ Long Thành. Người Trung Quốc gọi là Côn Lôn thành vì thành rất cao ( Đại Nam thống chi, sách dẫn).
Còn theo một số truyền thuyết khác cũng như những bài hát văn về Quan lớn Tuần Tranh thì ông sinh ra tại Ninh Xá, Ninh Giang, thuộc tỉnh hải Dương ngày nay.
Vào thời Hùng Vương thứ 18, Cao Lỗ là một vị đại tướng quân kì tài của nước Văn Lang.
Ông được nhà vua giao hợp nhất quân với Tây Âu Lạc của Thục Phán, thống lĩnh 50 vạn quân.
Vào thời kì đó, nhà Tần do Đô Thư cầm đầu vượt sông Dương Tử, tiến phía nam, xâm lược Bách Việt.
Sau khi chúng đã chiếm được Ngô Việt, Mân Việt, quân Tần tiến vào vùng của người Lạc Việt.
Trước sức mạnh của quân Tần, người Lạc Việt đã rút về nơi hiểm yếu để cầm cự với quân địch, đợi khi chúng hết lương thảo, người Lạc Việt mới xông ra giết giặc. Đô Thư và tàn quân bị thua trận, phải tháo chạy về nước.
Đây là cuộc chiến chống ngoại xâm lần thứ nhất của người Việt, được sử sách, thư tịch, truyền thuyết, tín ngưỡng dân gian Việt Nam và Trung Quốc đều có ghi.
Sau khi hợp nhất Văn Lang và Tây Âu thành nước Âu Lạc, rời đất cũ về đóng đô ở Cổ Loa, ông được An Dương Vương trọng dụng giao cho việc xây thành Cô Loa , tổ chức, huấn luyện quân đội. Dưới tài thao lược của ông, quân đội đã trở nên hùng mạnh.
Nỏ hàn châu, loại vũ khí đánh xa do ông chế tác rất có uy lực thời cổ bấy giờ.
Thời đó, Triệu Đà nhiều lần mang quân sang xâm lược đã bị quân của ta đánh cho tan tác (đặc biệt là công dụng của nỏ thần liên châu).
Khi về triều, ông được giao nhiều trọng trách và là quan đầu triều.
Cũng ở đây, ông đem lòn yêu công chúa Mỵ Châu con gái vua An Dương Vương Thục Phán, nhưng nàng lại phải lòng Trọng Thủy con của Triệu Đà ( nhiều lần được cử đi sứ cầu hòa).
Triệu Đà biết mình không thể đánh thắng được quân Lac Việt hùng mạnh nên đã dùng mưu cho con trai hắn lấy công chúa Mị Châu và xin ở rể để tìm hiểu các bí mật quân sự của quân ta, đặc biệt là nỏ thần liên châu.
Vì can gián vua không cho công chúa kết hôn cùng Trọng thủy nên ngài đã khiến ông vua này nghi ngờ và ổng càng quyết tâm kết thông gia với kẻ thù.
Ổng cho rằng điều đó sẽ làm cho đất nước của mình tránh được chiến tranh xâm lược của Nam Việt..
Sau khi Trọng Thủy đã lấy được toàn bộ bí mật quân sự của Lạc Việt, hắn trở về nước trình lên vua Triệu Đà.
Ít lâu sau, quân của Triệu Đà lại xâm lược Nam Việt và đã giành thắng lợi tuyệt đối. Nỏ thần liên châu cũng bị vô hiệu hóa.
An Dương Vương cho rằng Cao Lỗ đã để lộ bí mật quân sự. Cùng lúc đó, một số quần thần vốn trước đây đố kị với hiền tài ( Cao Lỗ) nay được thể té nước theo mưa, thả sức sàm tấu.
Cao Lỗ bị khép vào tội chết nhưng vì ông là người có công lớn và trong án cũng có nhiều sự việc chưa sáng tỏ nên triều đình chỉ bắt ông bãi chức và đầy lên vùng biên ải ( nay là tỉnh Lạng Sơn)
Vì nỗi oan không thể giãi bày và cũng vì bản tính cương trực bất khuất, nên khi đến nơi, quân áp giải vừa mở gông cùm, Cao Lỗ đã thề lấy cái chết để tỏ rõ khi tiết trong sạch của mình, ông đã nhảy xuống sông Kì Cùng tự vẫn.( vào ngày 25 tháng 5, năm Nhâm Thân - 179 trước công nguyên).
Sau khi ông chết, triều đình chia rẽ, quân đội không có Cao Lỗ thống lĩnh ba quân đã hoàn toàn thảm bại trước sức tấn công vũ bão của giặc Nam Việt.
Vua An Dương Vương thua trận, mang theo con gái là công chúa Mị Châu bỏ chạy khỏi kinh đô.
Theo hẹn ước với Trọng Thủy, công chúa Mị Châu đem theo chiếc áo lông ngỗng đã vừa đi vừa rắc lông dọc đường để đánh dấu cho Trọng Thủy đuổi theo vì thế mà An Dương Vương chạy hoài cũng không thoát được. Ông giận dữ, nhảy xuống khỏi lưng ngựa chém chết Mị Châu rồi nhảy xuống sông tự vẫn.(Đây cũng chính là truyền thuyết Mị Châu -Trọng Thủy nổi tiếng trong văn học dân gian Việt Nam.)
Nước Lạc Việt bị diệt và bị nhập vào Nam Việt, mở đầu thời kì Bắc thuộc lần thứ nhất trong lịch sử Việt Nam.
Sau khi Cao Lỗ chết, người dân Việt đã lập đền thờ ông tại nơi ông tuần tiết tại sông Kì Cùng và ở nơi ông hiển lình tại bến tranh xã Ninh Giang, huyện Vĩnh Lại ( nay là Ninh Giang, tỉnh Hải Dương)..
Nơi đây còn được coi là quê hương của ông có sử chép rằng ông là quan văn ( thái thú) ở Hồng Châu, có vợ là Dương Thị ( dựa vào truyện: " Chuyện đôi tụng ở Long Cung" trong truyền kì Mạn Lục của tác giả Nguyễn Dũ viết vào thời kì nhà Mạc.
Đại Nam nhất thống chí ghi về tỉnh Bắc Ninh có Đền Cao Công:” Ở bờ sông xã Đại Than, huyện Gia Bình, bên cạnh đền có tảng đá lớn dựng đứng.
Ngoại kỷ Sử ký ghi đời Đường, Cao Biền đi đánh phương Nam qua châu Vũ Ninh, đêm mộng thấy thần về xưng là Cao Lỗ nói ngày trước ta giúp An Dương Vương chế nỏ thần gọi là Linh quang kim trảo thần nỗ, có công đánh lui giặc, rồi bị Lạc Hầu gièm pha, bị khép vào tội chết, nhưng vì có công với xã tắc nên bị lưu đày chốn Kì cùng và đã tự vẫn ở đây để bảo toàn khí tiết. Sau khi mất, Thượng Đế thương là người trung nghĩa cho cai quản địa phận này.
Cao Biền tỉnh dậy đem việc ấy nói với thuộc hạ rồi đề thơ ở miếu. Sách Tục bác vật chí viết An Dương Vương có thần nhân là Cao Thông chế nỏ mỗi lần bắn giết được 200 người”. Đền Tranh hay đền Quan Lớn Tuần Tranh thuộc xã Tranh Xuyên, tổng Bất Bế. Thời Lê và thời Nguyễn gọi là huyện Vĩnh Lại (thị xã Ninh Giang hiện nay).
Hơn hai nghìn năm qua, hàng năm có lễ hội rất lớn ngày sinh của ông là ngày 14/2 Âm lịch, và ngày giỗ kỵ 25/5 Âm lịch.
Ông hiển Thánh là một Vị quan lớn là Đức Thánh Vương quan đệ Ngũ của Đạo Thánh Mẫu Việt.
Các giá hầu đồng về ông đều mặc áo bào mầu tím và cầm thanh đại đao như khi ông còn sinh thời đánh giặc ngoại xâm. Văn lễ Đức Thánh Quan Lớn đệ ngũ Tuần Tranh có rất nhiều bản khác nhau, sau đây là một trong những bản văn chầu Ngài đã góp phần ghi công tích trong lịch sử chống ngoại xâm của Dân tộc Việt Nam:
Ra uy lẫm liệt tung hoành, Trừ tà sát quỷ nên danh tướng tài,
Văn Lang thời ấy là ai, Chỉ huy quân Việt diệt loài ngoại xâm,
Ninh Giang chính quán quê nhà
. Ông là Đại tướng danh là Tuần Tranh
Nào ngờ thời vận đổi thay Đình thần vốn đã tỵ hiềm
Án oan quy tội cho người trung lương
Chỉ vì công lớn, oan gia
Không sao gỡ tội phải ra tội tù.
Lệnh viễn xứ đầy đi, Sơn cùng thủy tận ngã ba Kỳ cùng.
Anh hùng mang nặng xiềng gông,
Áo chiến bào giờ đã nhuốm mầu chàm xanh
Lòng trung lương nào ai hay biết, Có trời xanh mới tỏ tâm can
Trẫm mình đáy nước minh oan
Sông Kỳ Cùng rửa hết nhục oan cho người
___________________________
Tuan Tranhy Great Mandarin is one of the pillars in the Mother Goddess religion.
He was entitled: The fifth Great Mandarin - Cao Lo Lord - Tuan Tranh Great Mandarin.
Jade Emperor granted him the right to control the soldiers , representing TAM TU PHU to help people.
Today, his temple is in Ky Cung, Lang Son, Ninh Giang temple in Hai Duong and some temples in the estuary of the coastal area.
Recently, some documents state that Tuan Tranh Great Mandarin was Cao Lo, a historic figure.
During Thuc Phan dynasty, King Duong Vuong asked Cao Lo to use turtle's nails to create crossbow. It was then christened "Saintly Crossbow of the Supernaturally Luminous Golden Claw."
According to the documents, his family name and birth date were unknown, his passed away in 179 BC.
He was a great general of Thuc Phan An Duong Vuong.
He was born in Cao Duc Commune, Gia Binh District (bac Ninh Province today).
He was the man who created the corssbow which shot many arrows at one time.
He also advised An Duong Vuong to go down the plain to find good land for defense and attack at the time.
When finding the land, King An Duong Vuong assigned Cao Lo to build the citadel (called Co Loa citadel), formerly in Dong Ngan district, Bac Ninh province.
Co Loa citadel is 1650 meters wide. It is twisty so they call it Loa Thanh. It is also called Tu Long Thanh. Chinese people call it Con Lon because it is very high.
According to some other documents, Tuan Tranh Mandarin was born in Ninh Giang, Hai Duong.
During the dynasty of Hung King the 18th, Cao Lo was a talented great general of Van Lang.
He was assigned by the King to join forces with Tay Au Lac of Thuc Phan, commanding 50,000 troops.
At that time, the Qin dysnasty led by Do Thu crossed the Yangtze River , going South, invading Bach Viet.
After they had captured Ngo Viet, Man Viet, the Qin troops entered the area of Lac Viet.
Due to the strength of the Qin army, the Lac Viet people retreated to a place, waiting for the Qin army to run out of food stock in order to kill them. Do Thu lost the battle and had to run away.
This was the first war against foreign invasions of the Vietnamese, recorded in the legend by both Vietnamese and Chinese.
After merging Van Lang and Tay Au into Au Lac, leaving the previous land to settle in Co Loa, Cao Lo was assigned by An Duong Vuong to build Co Loa and organize military training. Under his tactics, the military became mighty.
The crossbow, the long-range weapon that he had worked on, was very powerful at that time.
At that time, Trieu Da, repeatedly bringing troops to invade us, were defeated by our troops with the support of the crossbow.
Cao Lo was assigned many important things.
Here, he fell in love with Mi Chau, the daughter of An Duong Vuong Thuc Phan, but she was in love with Trong Thuy, the son of Trieu Da.
Trieu Da knew that he could not defeat the mighty Lac Viet, so he used his son and got him married with Mi Chau princess and asked his son to stay in our country to learn of the military secrets of our troops.
Because Cao Lo advised the King against letting Mi Chau get married with Trong Thuy, the King became doubtful of his purpose and was determined on the marriage.
The King thought that the marriage would help our country avoid the war to invade Nam Viet.
After Trong Thuy had obtained all of Lac Viet's military secrets, he returned to his country to submit them to King Trieu Da.
Shortly after, Trieu da's troops invaded Nam Viet and won the absolute victory. The crossbow was also disabled.
An Duong Vuong claimed that Cao Lo had revealed the military secrets. At the same time, some generals, who envied Cao Lo, added oil to the fire and badmouthed him to the King.
Cao Lo was sentenced to death. But because he had achieved great merits in the fight against the enemy, he was dismissed and sent to the border area (in Lang Son now).
Because of injustice, Cao Lo killed himself in the Ky Cung river on 25th May of the Monkey year (179 BC).
After his death, the imperial court was divided, the army without Cao Lo was defeated by the South Vietnam invaders.
King An Duong Vuong, losing the battle, brought his daughter to run away from the capital.
According to the promise with Trong Thuy, Mi Chau brought the goose coat along and sprinkle the feathers along the road to let Trong Thuy know of their whereabouts. King An Duong Vuong, knowing of this, was irritated and jumped off the horse to slash Mi Chau. After that, he jumped into the river. (This is also the legend Mi Chau Trong Thuy in Vietnamse folklore)
Lac Viet was destroyed and merged into Nam Viet, opening the period of Chinese invasion for the first time in the history of Vietnam.
After Cao Lo died, the Vietnamese built his temple in the place where he had killed himself (Ki Cung River) and Ninh Giang, Hai Duong.
It is also considered his hometown. Some documents state that he was a mandarin in Hong Chau, whose wife was Duong Thi.
In Cao Cong temple in Bac Ninh, there are large boulders standing on the banks of Dai Than commune, Gia Binh district.
In the record of Duong dynasty, Cao Ben, on the way to beat the South through Vu Ninh, dreamt of Cao Lo saying he had helped An Duong Vuong creat crossbow, but because of people badmouthing him, he was sentenced to death. Yet because he had achieved great merits, he was sent to the Ki Cung area. After he died, God has granted him the right to control this area.
Cao Ben, waking up, told his subordinates to build a temple to worship Cao Lo. His temple is in Ninh Giang.
Over the past two thousand years, there is a huge annual festival of his birth on the 14th of February and his death on 25th of May, Lunar Calendar.
He is a great mandarin in the Mother Goddess religion.
When he appears in the trance ceremonies, he wears purple costumes and carries the sword like when he fought against the enemy in his time.
Some sentences in the song about him:
Ninh Giang was his hometown
He was Tuan Tranh great general
Because of the envy of other generals
he was sentenced to death
Because he had achieved great merits
he was sent to Ky Cung area
He killed himself
to clear him of the bad reputation
....
